Ahmed Midhat Efendi

Ahmed Midhat (Osmanlıca: احمد مدحت; 1844, Tophane, İstanbul - 28 Aralık 1912, İstanbul), Türk yazar, gazeteci ve yayıncı. Tanzimat dönemi yazarlarındandır. Türk edebiyatının gerçek anlamda ilk popüler yazarıdır. 1870'te Devir (Çağ) adıyla bir gazete çıkardı ancak ilk sayıda kapandı. Çok kısa zaman sonra Bedir adıyla çıktı. 1878'de çıkarmaya başladığı ve yayın hayatını 1921'e kadar sürdürmüş olan Tercüman-ı Hakikat gazetesi Osmanlı basın tarihinin en uzun ömürlü ve etkili yayınlarından biri olmuştur. Kabri Fatih Camii içinde II. Mehmed'in türbesinin de bulunduğu ayrı kısımdadır.

Millî Eğitim Bakanlığının 100 büyük Türk edebiyatçısı listesinde yer almaktadır.

Yaşamı​

1844 yılında İstanbul'un Tophane semtinde dünyaya geldi. Babası Bezci Süleyman Ağa (Kafkasya'daki Aktaş şehrinden Anadoluya hicret etmiştir), annesi bekâr çamaşırı diken Nefise Hanım idi. Annesinin ilk evliliğinden olma Hafız İbrahim adlı bir ağabeyi ve Halime, Şerife, İsmet adlı kardeşleri vardır.

6-7 yaşlarında iken babasını kaybetti ve ailesi büyük geçim zorluğuna düştü. Ailesi ile beraber ağabeyi Hafız Ağa'nın kaza müdürü olarak görev yaptığı Vidin'e gitti ve bir mahalle mektebinde öğrenim görmeye başladı. Ertesi yıl İstanbul'a dönerek öğrenimine Tophane Sıbyan Mektebinde devam etti. 1857-1861 yıllarında Mısır Çarşısı'nda bir aktar dükkânında çırak olarak çalıştı.

1861'de ağabeyinin yeniden Vidin kasabasına atanmasıyla Vidin'e, Midhat Paşa'nın ağabeyini yanına aldırması üzerine Niş kasabasına gitti ve 1864 yılında üç yıllık Niş Rüştiyesini bitirdi.

Basra mutasarrıfı (valisi) olan ağabeyi Hafız İbrahim'in ölümü üzerine 1871 yılında görevinden istifa eden Ahmed Midhat, İstanbul'a dönüp ailesinin geçim yükünü üstlendi. "Ceride-i Askeriye" ve "Basiret" gazetelerinde çalıştığı gibi matbaahanesini de kurup eserlerini bastı. İlk önce kendi evinin altında kurduğu matbaayı kısa süre sonra Eminönü'nde kiraladığı bir odaya taşıdı. Edebiyatımızın ilk hikâye koleksiyonu olan "Letaif-i Rivayat" adlı eseri kaleme aldı. "Letâif-i Rivayat" ve "Kıssadan Hisse" isimli eserlerini kaleme aldı, bu eserlerin satışıyla geçimini temine çalıştı. İlk sayıda kapatılan "Devir" ve 13. sayıda kapatılan "Bedir" gazetelerinin ardından "Dağarcık" adlı dergiyi çıkardı.

Eserleri​

Romanları​

• Yeniçeriler (1872)
• Hasan Mellâh Yahut Sır İçinde Esrar (1874)
• Dünyaya İkinci Geliş Yahut İstanbul'da Neler Olmuş (1875)
• Hüseyin Fellâh (1875)
• Felâtun Bey ile Râkım Efendi (1875)
• Karı-Koca Masalı (1875)
• Paris'te Bir Türk (1876)
• Çengi (1877, oyun)
• Süleyman Musûlî (1877)
• Yeryüzünde Bir Melek (1879)
• Henüz On Yedi Yaşında (1881)
• Karnaval (1881)
• Amiral Bing (1881)
• Vah! (1882)
• Acâib-i Âlem (1882)
• Dürdâne Hanım (1882)
• Esrâr-ı Cinâyât (1884)
• Cellâd (1884)
• Volter Yirmi Yaşında (1884)
• Hayret (1885)
• Cinli Han (1885)
• Çingene (1886)
• Demir Bey Yahut İnkişâf-ı Esrâr (1887)
• Fennî Bir Roman Yahut Amerika Doktorları (1888)
• Haydut Montari (1888)
• Arnavutlar Solyotlar (1888)
• Gürcü Kızı Yahut İntikam (1888)
• Nedâmet mi? Heyhât (1889)
• Rikalda Yahut Amerika'da Vahşet Âlemi (1889)
• Aleksandr Stradella (1889)
• Şeytankaya Tılsımı (1889)
• Müşâhedât (1890)
• Ahmed Metin ve Şîrzât (1891)
• Bir Acîbe-i Saydiyye (1894)
• Taaffüf (1895)
• Gönüllü (1896)
• Eski Mektûblar (1897)
• Mesâil-i Muğlaka (1898)
• Altın Âşıkları (1899)
• Hikmet-i Peder (1900)
• Jön Türkler (1910)

Öyküleri​

• Kıssadan Hisse (1870)
• Letâif-i rivayat

1. Suni'fi Zann(1870)
2. Gençlik (1870)
3. Esâret (1870)
4. Teehhül (1870)
5. Felsefe-i Zenân (1870)
6. Gönül (1870)
7. Mihnetkeşân (1870)
8. Firkat (1870)
9. Ölüm Allâhın Emri (1873)
10. Bir Gerçek Hikâye (1876)
11. Bir Fitnekâr (1876)
12. Nasîb (1877)
13. Çifte İntikam (1887)
14. Para (1887)
15. Kısmetinde Olanın Kaşığında Çıkar (1887)
16. Diplomalı Kız (1890)
17. Dolabdan Temâşâ (1890)
18. İki Hud'akâr (1893)
19. Emânetçi Sıdkı (1893)
20. Cankurtaranlar (1893)
21. Ana-Kız (1893)

• Durûb-u Emsâl-i Osmâniyye Hikamiyyatının Ahkâmını Tasvir (1872)
• Hayâl-Hakîkat (1891)

Gezi​

• Avrupada Bir Cevelan (1889)
• Seyyadane Bir Cevelan (1891)

Tiyatroları​

• çengi
• açıkbaş
• eyvah

Diğer eserleri​

• Üss-i İnkılâb ve Zübdetül Hakâyık (3 cilt, 1877-78)
• Hilâl-i Ahmer Cemiyet-i İnsaniyesinin Tarihi
• Müdâfa'a (3 cilt, 1883-85)
• İstibşâr (1892)
• Beşâir
• Nizâ'-ı İlm-ü Din (4 cilt)
• Şopenhavr'ın Hikmet-i Cedidesi
• Volter
• Beşir Fuad
• Menfa (öz yaşam öyküsü)
• Çerkez Özdenler (oyun)

Wikipedia